नेपाल: हिमालयको काखमा अवस्थित सानो तर सुन्दर देश नेपाल दक्षिण एसियाको एक प्रमुख राष्ट्र हो। विश्वको सबैभन्दा अग्लो हिमाल सगरमाथाको घर नेपाल, भौगोलिक, सांस्कृतिक र जैविक विविधताले भरिपूर्ण छ। करिब १,४७,५१६ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको यस देशको जनसंख्या करिब ३ करोड छ।
नेपाल विविध धर्म, संस्कृति र भाषाको संगमस्थल हो। यहाँ हिन्दू, बौद्ध, मुस्लिम, किराँत र अन्य धर्मावलम्बीहरू बीच सहअस्तित्व पाइन्छ। नेपाली यहाँको राष्ट्रिय भाषा हो भने १२२ भन्दा बढी भाषाहरू यहाँ बोलिन्छन्।
नेपाललाई प्राचीन सभ्यता र सांस्कृतिक सम्पदाको धरोहरको रूपमा लिइन्छ। प्राकृतिक सुन्दरता, धार्मिक स्थलहरू र ऐतिहासिक सम्पदाहरूका कारण नेपाल विश्वभरका पर्यटकहरूको गन्तव्य हो।
नेपालको इतिहास: एक झलक
नेपालको इतिहास प्राचीनकालदेखि नै विविधतापूर्ण, रोचक र महत्वपूर्ण रहेको छ। यहाँ मानव बस्तीको सुरुवात करिब ३०,००० वर्ष अगाडि भएको मानिन्छ। मिथकीय रूपमा नेपाललाई “सत्य युग” मा तपोभूमिको रूपमा वर्णन गरिन्छ, जहाँ विभिन्न ऋषिमुनिहरू तपस्या गर्थे।
प्राचीनकाल:
नेपालको ऐतिहासिक यात्रा किराँतकालबाट सुरु भएको मानिन्छ। किराँत राजा यलम्बरलाई नेपालका पहिलो राजा मानिन्छ। किराँतहरूको शासनकाल (करिब ८०० वर्ष) पछि लिच्छवी वंशको उदय भयो। लिच्छवीकाललाई नेपालको “सांस्कृतिक पुनर्जागरण” को समय मानिन्छ। यस कालमा काठमाण्डु उपत्यकामा कला, वास्तुकला र धर्मको अभूतपूर्व विकास भएको पाइन्छ।
मध्यकाल:
मध्यकालमा मल्ल वंशको शासन सुरु भयो। यो समय नेपालका लागि समृद्ध सांस्कृतिक र धार्मिक विकासको काल थियो। मल्ल राजाहरूले विभिन्न मन्दिर, दरबार र मूर्तिकलाको निर्माण गरे। प्रसिद्ध धार्मिक चाडपर्वहरू जस्तै इन्द्र जात्रा र मच्छिन्द्रनाथ जात्रा यही कालमा लोकप्रिय भए।
एकीकरणकाल:
पृथ्वीनारायण शाह
१८औं शताब्दीमा पृथ्वीनारायण शाहले विभिन्न ससाना राज्यहरूलाई एकत्र गरी नेपाल एकीकृत गरे। सन् १७६८ मा गोरखा राज्यको आधारमा नेपाल आधुनिक राष्ट्रको रूपमा उदायो।
राणा शासनकाल:
१९औं शताब्दीतिर नेपाल राणा शासकहरूको अधीनमा रह्यो। यो समय जनताको अधिकार सिमित गरी शक्ति केही परिवारको हातमा केन्द्रित भएको थियो।
लोकतन्त्र र आधुनिक काल:
सन् १९५१ मा राणा शासनको अन्त्य भई लोकतान्त्रिक युगको प्रारम्भ भयो। त्यसपछि नेपालको इतिहासले विभिन्न मोड लियो, जसमध्ये २०४६ सालको जनआन्दोलन, २०६२/६३ को गणतन्त्र स्थापनाको प्रक्रिया र २०१५ मा जारी नयाँ संविधान उल्लेखनीय छन्।
नेपालको इतिहास सांस्कृतिक विविधता, राष्ट्रिय एकता र राजनीतिक परिवर्तनको कथाले भरिपूर्ण छ, जसले आजको नेपाल निर्माण गरेको छ।
नेपालको भूगोल: प्राकृतिक विविधताको चित्र
नेपाल दक्षिण एसियाको भूभागमा अवस्थित एक भूपरिवेष्ठित देश हो, जसको क्षेत्रफल १,४७,५१६ वर्ग किलोमिटर छ। उत्तरमा चीन (तिब्बत) र दक्षिण, पूर्व तथा पश्चिममा भारतले नेपाललाई घेरेको छ। नेपाल तीन प्रमुख भूभागमा विभाजित छ: हिमाल, पहाड र तराई।
हिमाल:
नेपालको उत्तरी भाग हिमालय पर्वतशृंखलाले ढाकिएको छ। यहाँ विश्वकै अग्लो हिमाल सगरमाथा (८,८४८.८६ मिटर) सहित ८ वटा ८,००० मिटरभन्दा अग्ला हिमालहरू रहेका छन्। हिमाली क्षेत्रको भूभाग हिमपातले ढाकिएको र बस्ती पातलो छ। यो क्षेत्र पर्यटकहरूका लागि ट्रेकिङ र आरोहणको प्रमुख गन्तव्य हो।
पहाड:
देशको मध्यभाग पहाडी क्षेत्र हो, जसमा हरियो जंगल, उपत्यका, खोला र फाँटहरू छन्। काठमाण्डु, पोखरा, र चितवन जस्ता महत्वपूर्ण उपत्यका यही क्षेत्रमा पर्छन्। यो क्षेत्र कृषि, बस्ती र सांस्कृतिक गतिविधिका लागि महत्त्वपूर्ण छ।
तराई:
तराई क्षेत्र नेपालका दक्षिणी भागमा अवस्थित छ। यो क्षेत्र नेपालकै सबैभन्दा उर्वर भूमि हो र मुख्यतः कृषि उत्पादनको आधार हो। तराईमा घना वनजंगल (जस्तै चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज) र समथर भूमिहरू पाइन्छ।
नदी प्रणाली:
नेपाललाई “नदीहरूको देश” पनि भनिन्छ। कोशी, गण्डकी, र कर्णाली नेपालका प्रमुख नदी प्रणालीहरू हुन्। यी नदीहरूले जलविद्युत् उत्पादन र सिंचाइमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउँछन्।
जैविक विविधता:
नेपाल जैविक विविधतामा अत्यन्त धनी छ। यहाँ ८० भन्दा बढी प्रकारका वनस्पतिका प्रजातिहरू, १८५ प्रकारका स्तनधारी जनावरहरू, ८८० भन्दा बढी प्रजातिका चरा र विभिन्न दुर्लभ प्रजातिका वन्यजन्तु (जस्तै: एकसिंगे गैंडा र रातो पाण्डा) पाइन्छ।
नेपालको भूगोल प्राकृतिक विविधता, सुन्दरताको स्रोत र नेपालका बासिन्दाको जीवनशैली र संस्कृतिमा गहिरो प्रभाव पार्ने आधार हो।
नेपालको राजनीतिक प्रणाली: संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र
नेपाल एक संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र हो, जसको राजनीतिक प्रणालीलाई सन् २०१५ मा जारी भएको नेपालको संविधानले परिभाषित गरेको छ। नेपालमा बहुदलीय प्रणाली रहेको छ, जहाँ जनताको सार्वभौमसत्ता संसदमार्फत अभिव्यक्त हुन्छ।
शासन प्रणाली
नेपालको शासन प्रणाली तीन तहमा विभाजित छ:
संघीय सरकार: नेपालको संघीय सरकार राजधानी काठमाण्डुमा अवस्थित छ। संघीय संसद दुई सदनमा विभाजित छ:
प्रतिनिधि सभा (तल्लो सदन): २७५ सदस्य रहेको यस सदनले कानून निर्माण र जनताको प्रतिनिधित्व गर्दछ।
राष्ट्रिय सभा (उपल्लो सदन): ५९ सदस्य रहेको यस सदनले संघीय मामिलामा सन्तुलन कायम राख्छ।
प्रदेश सरकार: नेपाललाई सात प्रदेशमा विभाजन गरिएको छ, प्रत्येक प्रदेशमा आफ्नै मुख्यमन्त्री र प्रदेशसभा छन्। प्रदेश सरकारहरू संघीय सरकारसँग सहकार्य गर्दै क्षेत्रीय विकास र प्रशासन सञ्चालन गर्छन्।
स्थानीय सरकार: स्थानीय तहमा ७५३ वटा नगरपालिका र गाउँपालिका छन्। यहाँ जनप्रतिनिधि मार्फत स्थानीय विकासका कामहरू सञ्चालन हुन्छन्।
कार्यकारी प्रणाली
नेपालमा संसदीय प्रणाली रहेको छ, जसमा प्रधानमन्त्री देशको कार्यकारी प्रमुख हुन्। प्रधानमन्त्री संसदको बहुमतबाट चयन हुन्छन् र मन्त्रिपरिषद् मार्फत सरकार सञ्चालन गर्छन्। राष्ट्रपतिको भूमिका संवैधानिक प्रमुखको रूपमा मात्र सीमित छ।
न्याय प्रणाली
नेपालको न्याय प्रणाली स्वतन्त्र छ। सर्वोच्च अदालत न्यायिक प्रणालीको सर्वोच्च निकाय हो, जसले संविधानको व्याख्या र संवैधानिक अधिकारको रक्षा गर्छ। यसका साथै उच्च अदालत र जिल्ला अदालतहरू न्याय प्रदान गर्नका लागि स्थापना गरिएका छन्।
राजनीतिक दलहरू
नेपाल बहुदलीय लोकतन्त्र भएको देश हो, जहाँ विभिन्न विचारधाराका राजनीतिक दलहरूले सहभागिता जनाउँछन्। प्रमुख दलहरूमा नेपाली कांग्रेस, नेकपा (एमाले), नेकपा (माओवादी केन्द्र) र अन्य क्षेत्रीय तथा वैचारिक दलहरू समावेश छन्।
संविधान र अधिकार
नेपालको संविधान, २०७२ अनुसार, देश धर्मनिरपेक्ष, समावेशी र संघीय गणतन्त्रात्मक प्रणालीमा आधारित छ। जनताको मौलिक अधिकार, महिला, आदिवासी, जनजाति, दलित, मुस्लिम र मधेसी समुदायको प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गरिएको छ।
नेपालको राजनीतिक प्रणाली लोकतन्त्र, संघीयता र समावेशीताको मूल्यमा आधारित छ, जसले जनताको आकांक्षा र अधिकारलाई प्राथमिकता दिएको छ।
नेपालको संविधान २०७२
नेपालको अर्थतन्त्र: चुनौतिहरू र सम्भावनाहरू
नेपालको अर्थतन्त्र एक विकासशील देशको रूपमा रहेको छ, जहाँ कृषि, पर्यटन, रेमिट्यान्स, जलविद्युत् र साना उद्योगहरू अर्थतन्त्रका प्रमुख आधार हुन्। नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी) ४० अर्ब अमेरिकी डलर हाराहारी रहेको छ।
अर्थतन्त्रका प्रमुख क्षेत्रहरू
कृषि: नेपालको अर्थतन्त्रमा कृषि क्षेत्रको महत्वपूर्ण भूमिका छ।
कुल श्रमिकको ६५% भन्दा बढी कृषिमा संलग्न छन्।
चामल, मकै, गहुँ, दलहन, आलु, र तेलहन मुख्य बालीहरू हुन्।
पशुपालन र दुग्ध उत्पादन पनि ग्रामीण अर्थतन्त्रको महत्त्वपूर्ण अंश हो। यद्यपि, परम्परागत कृषि प्रणाली, सिँचाइको अभाव र प्राकृतिक प्रकोपका कारण उत्पादकत्व कम छ।
रेमिट्यान्स:
विदेशमा काम गर्ने नेपालीहरूले पठाउने रेमिट्यान्स नेपालको अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड बनेको छ।
जीडीपीको करिब २५% रेमिट्यान्सबाट निर्भर छ।
खाडी देशहरू, मलेसिया, र भारत प्रमुख गन्तव्य हुन्।
पर्यटन:
नेपाल पर्यटनका लागि विश्वभर प्रसिद्ध छ।
हिमालय पर्वत, सगरमाथा, पोखरा, चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज, र लुम्बिनी (गौतम बुद्धको जन्मस्थान) पर्यटकीय गन्तव्य हुन्।
साहसिक पर्यटन (ट्रेकिङ, पर्वतारोहण, र्याफ्टिङ) र सांस्कृतिक पर्यटन नेपालका प्रमुख आकर्षण हुन्।
पर्यटनले रोजगार सिर्जना गर्न र विदेशी मुद्रा आर्जन गर्न महत्त्वपूर्ण योगदान दिन्छ।
जलविद्युत्:
नेपालमा लगभग ८३,००० मेगावाट जलविद्युत् उत्पादन क्षमता छ, जसमध्ये हाल करिब २,००० मेगावाट मात्र उत्पादन भइरहेको छ।
जलविद्युत् क्षेत्रमा लगानी बढाएर ऊर्जा निर्यात गर्ने ठूलो सम्भावना छ।
उद्योग र व्यापार:
नेपालमा साना र घरेलु उद्योगहरू (हस्तकला, काँचो कपडा, धातुको मूर्ति) चल्तीमा छन्।
औद्योगिक विकास कमजोर छ, र अधिकांश उद्योगहरू कृषि उत्पादनमा आधारित छन्।
नेपालको आयात-निर्यात सन्तुलन असन्तुलित छ। भारत, चीन, र अन्य देशहरूसँग व्यापार सम्बन्ध छ।
चुनौतिहरू
आयात-निर्यात असन्तुलन: नेपालमा आयात उच्च र निर्यात न्यून छ, जसले व्यापार घाटा बढाएको छ।
बेरोजगारी: युवा जनसंख्या विदेश पलायन हुनु अर्थतन्त्रको दीर्घकालीन समस्या हो।
आधारभूत पूर्वाधारको अभाव: यातायात, सञ्चार, र सिँचाइको विकास अपर्याप्त छ।
प्राकृतिक प्रकोप: भूकम्प, बाढी, र पहिरोले अर्थतन्त्रमा ठूलो क्षति पुर्याउँछ।
सम्भावनाहरू
पर्यटन र जलविद्युत् क्षेत्रको विकास: यी क्षेत्रहरूलाई विकास गरी विदेशी मुद्रा आर्जन र रोजगारीको सृजना गर्न सकिन्छ।
कृषि आधुनिकीकरण: प्राविधिक सुधार र बजार पहुँच वृद्धि गरेर कृषिलाई अर्थतन्त्रको स्थिर आधार बनाउन सकिन्छ।
वैदेशिक लगानी: जलविद्युत्, पूर्वाधार निर्माण, र उद्योगहरूमा विदेशी लगानी भित्र्याउन सके अर्थतन्त्रलाई गति दिन सकिन्छ।
नेपालको अर्थतन्त्र विविध चुनौतिहरू र अवसरहरूको संगम हो। दीर्घकालीन योजना, राजनीतिक स्थिरता, र आधुनिकरणमार्फत नेपालले आर्थिक विकासको नयाँ युगमा प्रवेश गर्न सक्छ।
नेपालका प्रमुख पर्यटकीय स्थलहरू: प्रकृति, संस्कृति र साहसिकताको संगम
नेपाल पर्यटनको लागि विश्वकै उत्कृष्ट गन्तव्य हो। यहाँको प्राकृतिक सुन्दरता, सांस्कृतिक धरोहर र साहसिक गतिविधिले नेपाललाई अन्वेषणका लागि अद्वितीय देश बनाएको छ। हिमाल, मठमन्दिर, जंगल, र ऐतिहासिक सम्पदाहरू नेपालका पर्यटकीय आकर्षण हुन्।
१. सगरमाथा (एभरेस्ट):
सगरमाथा विश्वको सबैभन्दा अग्लो हिमाल (८,८४८.८६ मिटर) हो।
सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज, युनेस्कोको विश्व सम्पदा सूचीमा परेको, ट्रेकिङ र पर्वतारोहणको प्रमुख केन्द्र हो।
नाम्चे बजार, तेङबोचे मठ, र एभरेस्ट बेस क्याम्प यहाँका प्रमुख आकर्षण हुन्।
२. लुम्बिनी:
लुम्बिनी भगवान गौतम बुद्धको जन्मस्थान हो।
यहाँ मायादेवी मन्दिर, अशोक स्तम्भ, पवित्र पोखरी र अन्तर्राष्ट्रिय स्तुपाहरू छन्।
लुम्बिनी शान्ति पर्यटकीय गन्तव्यका रूपमा प्रसिद्ध छ।
३. पोखरा:
पोखरा, नेपालकै सुन्दर शहरमध्ये एक, ताल र हिमालको अद्वितीय संगम हो।
फेवाताल, बेगनास ताल, र रुपा ताल जस्ता तालहरू यहाँका प्रमुख आकर्षण हुन्।
सराङकोटबाट सूर्यास्त र हिमालयको दृश्य, डेविड फल्स, र गुप्तेश्वर गुफा पोखराका अन्य महत्त्वपूर्ण स्थल हुन्।
४. काठमाण्डु उपत्यका:
काठमाण्डु, भक्तपुर र ललितपुर (पाटन) मा प्राचीन दरबार स्क्वायरहरू छन्।
पशुपतिनाथ मन्दिर, बौद्धनाथ स्तूप, र स्वयम्भूनाथ (मङ्की टेम्पल) धार्मिक र ऐतिहासिक महत्वका स्थलहरू हुन्।
उपत्यकाका सांस्कृतिक चाडपर्व र परम्परागत कलाहरू पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्छन्।
५. चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज:
चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज एकसिंगे गैंडा, बाघ, हात्ती र दुर्लभ जनावरहरूको लागि प्रसिद्ध छ।
यहाँ जंगल सफारी, जीप ड्राइभ, हात्ती सवारी, र पक्षी अवलोकन पर्यटकहरूका लागि लोकप्रिय गतिविधिहरू हुन्।
६. अन्नपूर्ण क्षेत्र:
अन्नपूर्ण सर्किट र अन्नपूर्ण बेस क्याम्प ट्रेक विश्वकै उत्कृष्ट ट्रेकिङ मार्गहरूमा पर्छ।
यो क्षेत्र गुरुङ र थकाली समुदायको संस्कृति र परम्परा अध्ययन गर्न उपयुक्त छ।
७. मुस्ताङ:
माथिल्लो मुस्ताङ (लो-मन्थाङ) नेपालकै ऐतिहासिक र सांस्कृतिक सम्पदा भएको क्षेत्र हो।
टिबेटियन शैलीको मठ र ग्रामीण जीवनशैली यहाँका विशेषता हुन्।
८. गोरखा दरबार:
पृथ्वीनारायण शाहको दरबार रहेको गोरखा नेपालको एकीकृत इतिहाससँग जोडिएको छ।
गोरखा कालिका मन्दिर र गोरखा संग्रहालय पर्यटकीय आकर्षण हुन्।
९. रारा ताल:
रारा ताल नेपालको सबैभन्दा ठूलो र गहिरो ताल हो।
मुगु जिल्लामा अवस्थित यो ताल आफ्नो स्वच्छता, शान्त वातावरण र हिमाली दृश्यका लागि प्रसिद्ध छ।
१०. जनकपुरधाम:
जनकपुर सीता माताको जन्मस्थान र राम-सीताको विवाहस्थलका रूपमा प्रसिद्ध छ।
जनकी मन्दिर र मिथिलाको संस्कृति यहाँको मुख्य आकर्षण हो।
११. बन्दीपुर र नागरकोट:
बन्दीपुर एक ऐतिहासिक शहर हो, जहाँ नेवार संस्कृतिको झल्को पाइन्छ।
नागरकोट हिमालय दृश्य अवलोकनका लागि लोकप्रिय स्थल हो।
१२. साहसिक गतिविधिहरू:
हिमाल आरोहण, ट्रेकिङ, प्याराग्लाइडिङ, र्याफ्टिङ, र बन्जी जम्पिङ जस्ता साहसिक गतिविधिहरू नेपालका पर्यटकहरूका लागि विशेष आकर्षण हुन्।
नेपालले प्राकृतिक सुन्दरताका साथै सांस्कृतिक र ऐतिहासिक सम्पदाको अभूतपूर्व संयोजन प्रस्तुत गर्दछ। यही कारणले नेपाल पर्यटकहरूको लागि एक अद्वितीय गन्तव्य हो।
नेपालको प्रशासनिक प्रणाली: संघीयता र समावेशी व्यवस्थापन
नेपालको प्रशासनिक प्रणाली संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको आधारमा स्थापित छ। सन् २०१५ मा जारी नेपालको संविधानअनुसार देशको प्रशासन संघीय संरचनामा विभाजित छ, जसमा संघीय, प्रदेश, र स्थानीय तह गरी तीन तहको प्रशासनिक व्यवस्था गरिएको छ। यस प्रणालीले शक्ति र स्रोतलाई विकेन्द्रित गरी स्थानीय विकास र सुशासनलाई प्राथमिकता दिएको छ।
१. संघीय संरचना
नेपाललाई ७ प्रदेश र ७५३ वटा स्थानीय तहमा विभाजित गरिएको छ। प्रत्येक तहमा आफ्नै अधिकार, कर्तव्य, र जिम्मेवारी संविधानद्वारा सुनिश्चित गरिएको छ।
संघीय सरकार:
राजधानी: काठमाण्डु
संघीय सरकारले देशभरका नीति, कानून निर्माण, रक्षा, परराष्ट्र सम्बन्ध, मुद्रा नीति, र अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारजस्ता प्रमुख विषयको जिम्मेवारी लिन्छ।
संघीय सरकारका निकायहरू:
कार्यकारी शाखा: प्रधानमन्त्रीको नेतृत्वमा मन्त्रिपरिषद्
व्यवस्थापिका: द्विसदनीय संघीय संसद (प्रतिनिधि सभा र राष्ट्रिय सभा)
न्यायपालिका: सर्वोच्च अदालत प्रमुख न्यायिक निकाय हो।
प्रदेश सरकार:
नेपालमा सात प्रदेश छन्, हरेकको आफ्नै राजधानी, मुख्यमन्त्री, र प्रदेशसभा रहेको छ।
प्रदेश सरकारले क्षेत्रीय विकास, कृषि, स्वास्थ्य, शिक्षा, र स्थानगत परियोजनाहरूको जिम्मा लिन्छ।
प्रदेशहरू: १. कोशी प्रदेश २. मधेश प्रदेश ३. बागमती प्रदेश ४. गण्डकी प्रदेश ५. लुम्बिनी प्रदेश ६. कर्णाली प्रदेश ७. सुदूरपश्चिम प्रदेश
स्थानीय सरकार:
नेपालमा ७५३ स्थानीय तह छन्:
६ नगरपालिकास्तरीय महानगरपालिका
११ उपमहानगरपालिका
२७६ नगरपालिका
४६० गाउँपालिका
स्थानीय सरकारले आधारभूत सेवाहरू (जस्तै शिक्षा, स्वास्थ्य, खानेपानी, सरसफाइ) र स्थानियस्तरका विकास कार्यहरूको जिम्मेवारी लिन्छ।
२. न्याय प्रणाली
नेपालमा स्वतन्त्र न्याय प्रणाली छ, जसको सर्वोच्च निकाय सर्वोच्च अदालत हो।
देशभरका उच्च अदालतहरू र जिल्ला अदालतहरूले न्यायसम्बन्धी विषयहरूमा निर्णय गर्छन्।
न्याय प्रणालीले संविधानको रक्षा गर्दै नागरिकका मौलिक अधिकारलाई सुनिश्चित गर्छ।
३. लोक सेवा आयोग (PSC):
नेपालको प्रशासनिक सेवाका लागि कर्मचारी चयन गर्न सार्वजनिक सेवा आयोग प्रमुख निकाय हो। यसले संघीय, प्रदेश र स्थानीय तहका लागि योग्य जनशक्ति उपलब्ध गराउँछ।
४. सुरक्षा प्रणाली
नेपालको सुरक्षा प्रणाली सेना, प्रहरी, र सशस्त्र प्रहरी बलमा आधारित छ:
नेपाल सेना: राष्ट्रिय रक्षा र सीमा सुरक्षाको जिम्मा लिन्छ।
नेपाल प्रहरी: आन्तरिक शान्ति, सुरक्षा, र कानून कार्यान्वयनका लागि जिम्मेवार छ।
सशस्त्र प्रहरी बल (APF): विशेष गरी विपद् व्यवस्थापन, सीमा सुरक्षा, र आन्तरिक सुरक्षा सञ्चालनका लागि खटिन्छ।
५. विकास प्रशासन
राष्ट्रिय योजना आयोग (NPC): देशको दीर्घकालीन विकास योजना निर्माण गर्ने प्रमुख निकाय हो।
मन्त्रालय र विभागहरू: संघीय सरकारका विभिन्न मन्त्रालयहरूले विभिन्न क्षेत्रगत योजनाहरू कार्यान्वयन गर्छन्।
६. विकेन्द्रित शासन र स्थानीय अधिकार
नेपालको संघीय व्यवस्थाले जनताको अधिकारलाई स्थानीय तहसम्म पु¥याएको छ। शिक्षा, स्वास्थ्य, पूर्वाधार निर्माण, जल व्यवस्थापन, र ग्रामीण विकासजस्ता क्षेत्रमा स्थानीय सरकारहरूको प्रत्यक्ष संलग्नता छ।
नेपालको प्रशासनिक प्रणाली संघीय ढाँचामा आधारित छ, जसले सबै तहमा शक्ति बाँडफाँड गरेर जनतालाई सुशासन, विकास, र समावेशी व्यवस्थापनको प्रत्याभूति दिलाउने प्रयास गरेको छ।
नेपालका रोचक तथ्यहरू: अद्वितीय विशेषताहरूको देश
नेपाल संसारको एउटा यस्तो देश हो, जसले आफ्नो प्राकृतिक सुन्दरता, सांस्कृतिक विविधता, र ऐतिहासिक महत्वले सबैलाई मोहित पार्छ। यहाँ नेपालका केही रोचक तथ्यहरू प्रस्तुत गरिएका छन्:
१. विश्वकै अग्लो हिमाल
नेपालमा विश्वको सबैभन्दा अग्लो हिमाल सगरमाथा (एभरेस्ट) रहेको छ, जसको उचाइ ८,८४८.८६ मिटर छ।
संसारभरका पर्वतारोहीहरूको प्रमुख गन्तव्य नेपालका हिमाली क्षेत्रहरू हुन्।
२. भगवान बुद्धको जन्मस्थान
गौतम बुद्ध, शान्तिका प्रतीक, नेपालकै लुम्बिनीमा जन्मिएका हुन्। लुम्बिनीलाई विश्व सम्पदा क्षेत्रका रूपमा मान्यता प्राप्त छ।
३. हिमालहरूको देश
नेपालमा ८,००० मिटरभन्दा अग्ला १४ हिमालमध्ये ८ वटा हिमाल छन्।
कुल १,३१० हिमाल नेपालमा आरोहणका लागि खुला छन्।
४. झण्डा: अद्वितीय स्वरूप
नेपालको राष्ट्रिय झण्डा संसारकै एकमात्र आयताकार नभएको झण्डा हो। यसको त्रिकोणाकार डिजाइनले हिन्दू धर्मको हिमाल र चन्द्र–सूर्यलाई प्रतिनिधित्व गर्छ।
५. बहुसांस्कृतिक देश
नेपालमा १२५ भन्दा बढी जातीय समूह र १२३ भन्दा बढी भाषाहरू बोलिन्छन्।
प्रमुख भाषा नेपाली हो, तर मैथिली, नेवारी, थारु, र तामाङजस्ता भाषाहरू पनि व्यापक रूपमा प्रयोग हुन्छन्।
६. समय क्षेत्र: अद्वितीय गणना
नेपाल संसारको एकमात्र देश हो, जसको समय अन्तराल GMT+५:४५ मा आधारित छ।
७. हात्तीसार र गैंडा
चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा दुर्लभ एकसिंगे गैंडा पाइन्छ।
नेपाल हात्ती सफारीको लागि प्रसिद्ध छ।
८. जलविद्युत् सम्भावना
नेपालमा लगभग ८३,००० मेगावाट जलविद्युत् उत्पादन गर्ने क्षमता छ, जुन दक्षिण एसियामा सबैभन्दा धेरै हो।
९. कुमारी: जीवित देवी
नेपालमा “कुमारी” नामक बालिकालाई जीवित देवीका रूपमा पूजा गरिन्छ। यो प्रथा विशेषतः काठमाण्डु, भक्तपुर र ललितपुरमा पाइन्छ।
१०. साहसिक पर्यटनको केन्द्र
नेपालमा साहसिक गतिविधिहरू जस्तै ट्रेकिङ, हिमाल आरोहण, प्याराग्लाइडिङ, बन्जी जम्पिङ, र्याफ्टिङ, र स्काईडाइभिङको उत्कृष्ट अनुभव लिन सकिन्छ।
११. जैविक विविधता
नेपाल आफ्नो क्षेत्रफलको हिसाबले सानो भए पनि यहाँ विश्वको ३.२% वनस्पति प्रजाति र १.१% जन्तु प्रजाति पाइन्छ।
दुर्लभ जनावरहरू जस्तै: रातो पाण्डा, स्नो लेपर्ड, र एकसिंगे गैंडा नेपालका प्रमुख विशेषता हुन्।
१२. संसारकै सबैभन्दा ठूलो पूजा गरिने शिवलिङ्ग
नेपालको पशुपतिनाथ मन्दिरमा संसारकै सबैभन्दा ठूलो शिवलिङ्ग छ। यो मन्दिर हिन्दू धर्मालम्बीहरूको लागि विशेष आस्थाको केन्द्र हो।
१३. स्वतन्त्र राष्ट्र
नेपालले आफ्नो इतिहासमा कुनै पनि बेला विदेशी उपनिवेश बन्नु परेको छैन। यो सधैं स्वतन्त्र राष्ट्रको रूपमा रह्यो।
१४. रारा ताल: नेपालको मोती
रारा ताल नेपालको सबैभन्दा ठूलो र गहिरो ताल हो। यो ताल हिमालको सुन्दर दृश्य र शान्त वातावरणका कारण प्रसिद्ध छ।
नेपालका यी रोचक तथ्यहरूले देशको प्राकृतिक, सांस्कृतिक, र ऐतिहासिक महत्व झल्काउँछन्। यसले नेपाललाई विश्वको अद्वितीय गन्तव्यको रूपमा उभ्याएको छ।
नेपालका प्रसिद्ध व्यक्तित्वहरू: इतिहासदेखि आधुनिक युगसम्मका प्रेरणादायक व्यक्तिहरू
नेपाल विभिन्न क्षेत्रमा योगदान दिएका प्रसिद्ध व्यक्तित्वहरूको भूमि हो। यी व्यक्तिहरूले नेपालको इतिहास, संस्कृति, राजनीति, कला, खेलकुद, र समाजसेवामा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन्।
पृथ्वीनारायण शाह
पहिचान: नेपाल एकीकरणका अभियन्ता।
पृथ्वीनारायण शाहले १८औं शताब्दीमा साना राज्यहरूलाई एकीकृत गरी आधुनिक नेपालको आधारशिला निर्माण गरे।
“नेपाल चार जात छत्तीस वर्णको फूलबारी हो” भन्ने प्रसिद्ध भनाइ उनैको हो।
गौतम बुद्ध
पहिचान: शान्तिका दूत र बौद्ध धर्मका संस्थापक।
गौतम बुद्ध लुम्बिनीमा जन्मिएका थिए, र उनी विश्वभर शान्ति र अहिंसाका प्रतीक मानिन्छन्।
तेनजिङ नोर्गे शेर्पा (सागरमाथा आरोहण)
पहिचान: सगरमाथाको पहिलो सफल आरोहीमध्येका व्यक्ति।
सन् १९५३ मा तेनजिङ नोर्गे शेर्पा र सर एडमन्ड हिलारीले पहिलो पटक सगरमाथाको चुचुरोमा पाइला टेकेका थिए।
बी.पी. कोइराला
पहिचान: नेपालको पहिलो जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री।
बी.पी. कोइरालाले प्रजातान्त्रिक आन्दोलनमा नेतृत्व गर्दै नेपालमा सामाजिक न्याय र आर्थिक सुधारका लागि काम गरे।
उनी प्रसिद्ध साहित्यकार पनि हुन्।
पुरुषोत्तम शमशेर राणा (इतिहासकार)
पहिचान: इतिहासकार र राजनीतिज्ञ।
नेपालको राजनीतिक इतिहासमा राणा शासनको महत्त्वपूर्ण अध्ययन गर्ने व्यक्तित्व।
महागुरु फाल्गुनन्द लिङ्देन
पहिचान: लिम्बू समुदायका धार्मिक गुरु।
उनी लिम्बू धर्म र परम्परालाई बचाउनका लागि प्रसिद्ध छन्।
रवीन्द्र मिश्र
पहिचान: पत्रकार, लेखक र राजनीतिज्ञ।
महारानी राजेन्द्र लक्ष्मी देवी
पहिचान: नेपालको पहिलो र शक्तिशाली महारानी।
पृथ्वीनारायण शाहको मृत्युपछि देशको शासन चलाउने महिलाको रूपमा उनले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलिन्।
साहित्य र कला क्षेत्रका व्यक्तित्वहरू
लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा
पहिचान: नेपाली साहित्यका महाकवि।
देवकोटाले “मुनामदन” लगायतका कालजयी कृतिहरू लेखेका छन्।
भानुभक्त आचार्य
पहिचान: नेपाली भाषाका प्रथम कवि।
उनले रामायणलाई नेपालीमा अनुवाद गरेर जनतामाझ लोकप्रिय बनाए।
नारायण गोपाल
पहिचान: स्वर सम्राट।
नेपाली संगीत क्षेत्रका महानतम् गायक, जसले नेपाली सुगम संगीतमा अमिट छाप छोडेका छन्।
विज्ञान र प्रविधिका क्षेत्रका व्यक्तित्वहरू
महावीर पुन
पहिचान: सामाजिक उद्यमी।
महावीर पुनले ग्रामीण क्षेत्रमा प्रविधि पुर्याउन र नेपालमा विज्ञान र अनुसन्धानको विकास गर्न क्रान्तिकारी कदम चाले।
नेपालका यी व्यक्तित्वहरूले आफ्नो योगदान र कर्मले मात्र देशको प्रतिष्ठा बढाएका छैनन्, जनताको जीवनमा प्रेरणा पनि प्रदान गरेका छन्।
Posted on: January 25, 2025
Last updated on: January 25, 2025 4:19 AM
Related Images
Mount Everest
King Birendra and Queen Aishwarya
Durbarmarg, Kathmandu
Sahidgate, Bhadrakali
First elected PM, BP Koirala
केही सल्लाह सुझाव भएमा
This website uses cookies (also third-party cookies) to provide you a better navigation experience. By closing this banner, scrolling this page or by clicking any of its elements, you agree to the use of cookies.
